Nie chcę w niniejszym artykule omawiać całego systemu emerytalnego w Polsce, ponieważ ma on wiele niuansów, o których nie każdy z nas musi wiedzieć. Warto jednak znać podstawy i orientować się w tym, jak wygląda system emerytalny i na co nie mamy wpływu, a na co wpływ mamy. Warto być świadomym. Chcę opisać trzy plany emerytalne. Pierwszy i drugi filar są obowiązkowe, ale trzeci filar już jest dobrowolny, więc to właśnie on jest najbardziej istotny w niniejszym tekście.
Podstawą systemu emerytalnego jest tak zwany pierwszy filar emerytalny. Jest to ZUS, czyli Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Ubezpieczenie emerytalne jest jednym z ubezpieczeń społecznych i zapewnia nam godne życie po zakończeniu działalności zawodowej. Pierwszy filar to fundament. Nie możemy zrezygnować z opłacania składek na ubezpieczenie emerytalne i nie mamy wpływu na to, w jakiej wysokości te składki będą opłacane – reguluje to ustawa. Składki ZUS-owskie są opłacane przez naszych pracodawców. Pracodawca, z którym podpisaliśmy umowę o pracę lub osoba, z którą podpisaliśmy umowę zlecenie, sama zgłasza nas do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i niejako z urzędu potrąca z naszej pensji podatek dochodowy, który przesyła do Urzędu Skarbowego, oraz składki na ubezpieczenia społeczne (ubezpieczenie rentowe, ubezpieczenie emerytalne, ubezpieczenie chorobowe, ubezpieczenie zdrowotne, ubezpieczenie wypadkowe) i przesyła je na konto ZUS. Osoby, które prowadzą działalność gospodarczą, sami za siebie opłacają powyższe podatki i składki, ale i oni nie mają wpływu na to, jak wysokie te składki będą. Składki są uzależnione tylko od przepisów prawa oraz wysokości naszej pensji – im wyższa pensja, tym wyższe składki.
Drugim filarem emerytalnym jest subkonto w ZUS. Do niedawna można było zakładać konta w Otwartych Funduszach Emerytalnych (OFE), ale w bieżącym roku państwo likwiduje OFE. Istotą drugiego filaru jest to, że większa część naszych składek wpływa do wspólnej puli wszystkich obywateli, którzy wpłacają składki do ZUS. Mniejszy procent z naszych składek wpływa na nasze osobiste subkonto emerytalne. Drugi filar emerytalny jest obowiązkowy – nie możemy z niego zrezygnować i nie możemy wypłacić z niego pieniędzy. Jedyną możliwością, jaką mieliśmy do ubiegłego roku, było przekazanie części pieniędzy ze składek emerytalnych na OFE. Ta operacja polegała na tym, że część składki, która mogła zostać odprowadzona na subkonto, była dzielona na dwie części (część składki, która była odprowadzana do pierwszego filara, czyli ZUS-u, pozostawała niezmienna). Jedna z części wpływała na nasze subkonto w ZUS, ale druga część wpływała do wybranego przez nas Otwartego Funduszu Emerytalnego. OFE były prowadzone przez niektóre banki i towarzystwa emerytalne, a także niektóre inne, upoważnione instytucje finansowe. Nasze pieniądze w OFE były inwestowane przez instytucje finansowe, które prowadziły fundusze. Po osiągnięciu przez nas wieku emerytalnego pieniądze zainwestowane w OFE były nam zwracane. Istotą drugiego filara emerytalnego była już pewna dobrowolność. Obywatel miał wpływ na to, gdzie trafiają jego składki i mógł wybrać taki OFE, który wydawał mu się najbardziej atrakcyjny. Nasze pieniądze w OFE mogły się pomnożyć, a poszczególne OFE oferowały mniejszy lub większy zysk (w zależności do planowanego zysku w inwestycjach).
Trzeci filar emerytalny to Indywidualne Konta Emerytalne (IKE), Indywidualne Konta Zabezpieczenia Emerytalnego (IKZE), Pracownicze Plany Kapitałowe oraz Pracownicze Plany Emerytalne. Trzeci filar jest już całkowicie dobrowolny. Pracownicze Plany Kapitałowe i Pracownicze Plany Emerytalne są prowadzone w niektórych zakładach pracy. Pracownik, który chce uczestniczyć w planie, będzie opłacał składkę. Zaletą planów pracowniczych jest to, że na konto pracownika będą wpływały również pieniądze pracodawcy i pieniądze z budżetu państwa. Składki pracodawcy i pieniądze ze skarbu państwa można porównać do prezentu. Nikt nie jest zobowiązany do uczestnictwa w planach kapitałowych, a jeśli ktoś w nich uczestniczył, ale zmienił decyzję, może się z nich wycofać. IKE i IKZE może założyć każdy obywatel. Dużą zaletą IKZE i IKZE jest to, że to my decydujemy kiedy i jak dużo naszych oszczędności chcemy wpłacać na nasze konta emerytalne. Dodatkowym atutem jest to, że kwota, jaką wpłacimy na IKZE, jest zwolniona z podatku. Jeśli w tym roku wpłaciłem więc 100 złotych na IKZE, Urząd Skarbowy pomniejszy mój podatek o 100 złotych (zapłacę podatek mniejszy o 100 złotych). Pieniądze zdeponowane na trzecim filarze emerytalnym są dziedziczone – jeśli nie dożyjemy emerytury, nasze pieniądze zostaną przekazane naszym spadkobiercom.
Podsumowując: warto orientować się w podstawach systemu emerytalnego. Wiedza pozwala na kontrolę nad naszymi obecnymi i przyszłymi finansami, a to z kolei ma wpływ na nasze poczucie bezpieczeństwa oraz na to, na co możemy sobie pozwolić.
